Mijn opa

De dood hoort bij het leven. Het heeft altijd impact op het personeel, als een bewoner sterft. Zeker als er veel tegelijk sterven in een korte tijd. Niet alleen neem je afscheid van de bewoner, ook van de familie. De een beleeft het zus, de ander zo. Samen hebben we ‘spiegelgesprekken’ gehad met het team, waarin je kon vertellen wat je kwijt wilden. Je gevoel even delen met de ander. Dat was fijn! Ik ging onbewust even terug in de tijd…

Wat een energie

Al van kleins af aan, ben ik gek op de liedjes van Marco Borsato. Zijn pakkende teksten doen wat met mij. Toen mijn opa overleed in 1996, wist ik meteen dat ik tijdens zijn afscheidsdienst iets voor wilde lezen. Opa werd 92 jaar. Je hoeft niet verdrietig te zijn, werd er gezegd. Hij heeft toch een mooie leeftijd bereikt? Ik was wel verdrietig. En er zijn momenten dat ik nu nog steeds tranen in mijn ogen krijg. Ik was 22 jaar. Als ik toen had geweten, wat ik nu weet… Herken je dat gevoel? Ik neem jullie mee terug in de tijd. 

Mijn opa is geboren in 1904. Hij kwam uit een gezin van 10 kinderen. Zijn vader stierf toen opa 12 jaar oud was. Opa kon goed leren, maar in die tijd moest je allemaal mee helpen op de boerderij. Vanaf dat moment werd hij boer. Hij leerde oma kennen en samen bouwden ze een eigen boerderij. Het was een gemengd bedrijf, met koeien, varkens, kippen en veel akkerbouwgrond. Ze kregen samen 3 dochters en 3 zonen. Toen ze met pensioen waren, gingen ze op de hoek in een rijtjeshuis wonen in Zeeland. Er lag voldoende grond rondom het huis, waar een grote moestuin werd aangelegd. Wat ik nog kan herinneren is dat opa altijd zelf de tuin helemaal omspitte. Dan spuugde hij in zijn handen. Echt vies vond ik dat. Maar blijkbaar had ie dan betere grip. Op 85-jarige leeftijd fietste hij nog regelmatig naar Schaijk, waar wij woonden. En ook daar ging de tuin “op de schop”. Wat een energie zat er in deze man: mijn opa! Wat was ik trots op hem. Iedere zondag ochtend brachten wij als gezin een bezoek aan opa en oma. Mijn broer en ik hadden soms geen zin, maar alle neefjes en nichtjes waren er ook vaak, dus uiteindelijk was het altijd wel heel gezellig! 

Opa is dement

Toen oma in 1987 op 80-jarige leeftijd overleed, ging opa met zijn gezondheid langzaam achteruit. Hij kon niet zelf zijn eten klaar maken en ging in Compostella eten. Dat was maar een klein stukje lopen. En hij begon dingen te vergeten. Hij wist bijvoorbeeld niet meer hoe hij thuis moest komen, nadat hij bij ons in Schaijk weer in de tuin had gewerkt. Of hij vergat dat hij warm moest eten en at dan maar een sneetje brood tussen de middag, soms helemaal niets. Je opa is dement. Hij is aan het “verkeinzen”. Dat werd gezegd. Ik had meer het idee dat hij oma verschrikkelijk mistte. Dat hij liefdesverdriet had. Die twee deden immers altijd alles samen. Samen dansen, samen kaarten en samen tuinieren. Hoe dan ook, opa kon niet meer zelfstandig blijven wonen. Hij verhuisde naar Compostella. Ik vond het moeilijk, want ik was ook graag in de tuin en luisterde altijd met volle aandacht naar alle weetjes en tips over de groenten. Wanneer je de tomaten moest dieven, hoe je kon voelen dat de wortels groot genoeg waren om te oogsten en hoe heerlijk het ruikt aan je vingers, als je de rozemarijn of lavendel had aangeraakt. En oh ja, die gaten die hij met de achterkant van een bezem in de grond maakte om prei te zetten! Geniaal. Allemaal prachtige herinneringen, waar ik veel van geleerd heb.

Nu weet ik het

Opa heeft niet lang in Compostella gewoond. Je zag hem toen echt heel snel achteruit gaan. Mijn opa, mijn energieke opa, veranderde in korte tijd in een oude man. Zo had ik hem nooit gezien? Oké hij was al in de 90, maar hij was altijd bezig, altijd druk en voor anderen aan het zorgen. Ik vergeet nooit meer dat mijn broer en ik op visite kwamen op zijn kamertje van 3x4 meter. Er stond slechts een 1-persoonsbed, een tafel met 4 stoelen, waar zo’n dik Perzisch tapijt op lag en de eikenhouten servieskast. Opa groette ons vriendelijk en zei dat hij goed wist wij waren: de oude buren. En wij ontkenden dat stellig: “Nee, opa, wij zijn de kinderen van jullie Annie, je jongste dochter”. En dat herhaalde zich iedere 10 minuten. Zelf had hij natuurlijk niets in de gaten, maar ik vond het verschrikkelijk. Met een rotgevoel gingen we dan naar huis, opa kende ons niet meer. Nu weet ik dat het geen zin heeft, om er tegenin te gaan. Nu weet ik dat je beter in het gesprek mee kan gaan. Nu weet ik dat opa er niets aan kon doen. Nu weet ik wat dementie is. En hoeveel verschillende vormen er zijn. Nu weet ik wat ik toen graag had willen weten… 

Oud en afgedankt

Een paar weken later, kwamen we weer bij opa. Ik was jarig en we haalden hem op om mee naar ons thuis te gaan. Ik vierde mijn verjaardag klein, maar opa moest erbij zijn. Vanaf die dag durfde ik niet meer naar opa. Wat er was gebeurd? Opa was zooo bang. Er was grote paniek! De schuur stond in brand. Je zag hem angstig kijken en wijzen naar een hoek op zijn kleine kamer. “Koeien”, riep hij, “De koeien…weg… ze moeten eruit.“ Hij was helemaal overstuur. Dat was zo zielig. Ik kon het niet aanzien. Drie maanden later is hij gestorven… Op zijn afscheid heb ik een gedicht voorgelezen, met tekst uit een liedje van Marco Borsato: ‘Oud en afgedankt’. Na jaren luisterde ik het liedje weer een keer en herinneringen stroomden spontaan over mijn wangen. (Klein stukje van de tekst: Oud en afgedankt - in een flat met kleine ramen - herkent hij de gezichten wel - maar herinnert zich geen namen -  En hij zou wel willen schreeuwen van de eenzaamheid en pijn -  z'n einde is z'n troost want dan zal alles anders zijn…) Wat heb ik het erg gevonden, dat ik op het laatst niet meer op bezoek durfde te komen.

Trots

Opa, waarschijnlijk heb je het mij nooit kwalijk genomen, maar ik hoop toch dat je het mij vergeven hebt! En dat je trots op me bent, als je nu zou zien wat voor werk ik doe op afdeling Berkenlaan bij de Nieuwe Hoeven in Schaijk!